Είναι κοινός τόπος τόσο για τον ιστορικό, όσο και για τον απλό φιλίστορα η διαπίστωση ότι η σπουδή του βίου πολλών μοναστηριών στον ελλαδικό χώρο προσφέρει πολλαπλά στην επιστήμη κι όχι μόνο σε αυτήν. Διότι η ιστορική παρουσία τους εκτός από την πνευματική μαρτυρία που τους προσφέρει φανερώνει και το ρόλο που διαδραμάτισε ο ορθόδοξος μοναχισμός στην ιστορική διαδρομή του ελληνισμού. Ένα από αυτά τα μοναστήρια είναι αναμφισβήτητα και το Μέγα Σπήλαιο, που η ιστορία του Γένους του αναγνωρίζει μια ιδιαίτερη θέση στη μακραίωνη και περιπετειώδη διάρκειά της.